Een column. Naast de grote hoeveelheid online blogs en vlogs lijkt het een tekst uit een ver verleden, maar niets is minder waar. De column is nog springlevend. Schrijvers wagen zich eraan en worden soms ware columnisten. Bekende Nederlanders wagen veelal ook een poging. De column onder de loep.
De column is geen stuk gepubliceerde tekst dat altijd al bestond. We moeten terug naar de jaren zestig en zeventig toen nog slechts het Cursiefje in zwang was. Je moet je voorstellen dat zo’n letterlijk cursief gedrukt stukje tekst opviel tussen alle andere artikelen in een krant. Dat was nu precies de bedoeling omdat het niets te maken had met de nieuwsartikelen. Het stond op zich.
De cursieve letter benadert veel meer het handschrift en het was dan ook een veel meer persoonlijke tekst, in die tijd geïntroduceerd door de bekende journalist, schrijver en dichter Simon Carmiggelt. Het was niet alleen persoonlijk, maar ook informeler van stijl en inhoud en kende soms een vleugje humor. Carmiggelt gaf op deze manier zijn eigen kijk op de wereld.
Simon Carmiggelt schreef veertig jaar lang zijn ‘columns’
Tegenwoordig lijkt iedereen dat via social media te doen, maar in die tijd bestond dat nog niet en was het Cursiefje een opvallende verschijning en kende daarom ook veel lezers. Carmiggelt schreef zijn cursiefjes onder het pseudoniem Kronkel. En niet een aantal weken, maar bijna veertig jaar lang. De cursiefjes verschenen dagelijks in het Parool. Hij schreef er meer dan tienduizend. Volgens kenners had Carmiggelt een enorm meesterschap over de taal had hij steeds minder woorden nodig om steeds meer te suggereren. Sylvia Witteman en Thomas van den Bergh schreven een biografie over Carmiggelt. Zij menen dat Carmiggelt de meest gelezen en meest gewaardeerde column uit de Nederlandse dagbladhistorie creëerde. De cursiefjes ofwel Kronkels worden nog wel gelezen, ze zijn nog steeds verkrijgbaar en gebundeld in boekvorm.
Het is niet bij Carmiggelt alleen gebleven. Meer schrijvers gingen cursiefjes schrijven en al snel werd dit tot column gebombardeerd. Zo ontstond het vak van columnist. De een schreef zijn column in driehonderd worden, wat het meest gebruikelijk was, de ander wijdde meer uit.
Columns schrijven is een vak
Columns schrijven lijkt gemakkelijk, maar met het woord ‘columnist’ kun je eigenlijk al op je vingers natellen dat het een vak is. Je kijk geven op een bepaald onderwerp uit de actualiteit is één, maar het moet interessant en lezenswaardig opgeschreven worden. Het moet bovendien goed passen bij de doelgroep. Wie zijn de lezers? Wie een column in een vakblad verzorgt, schrijft over het vak. Niet over een willekeurig ander onderwerp. De krantencolumnisten kunnen over veel actuele onderwerpen uitweiden.
Dan die eerste zin. Een columnist begint niet zomaar ergens. Die neemt stelling, of kaart iets op een bijzonder spitsvondige manier aan, komt met een bijzonder feit. Het kan van alles zijn, maar het is belangrijk dat de lezer zo snel mogelijk op het puntje van de stoel gaat zitten. Een goede columnist kan dit. En kan het dan ook nog zo bewerken dat er een persoonlijke noot in voorkomt. Vaak heeft het slot dan ook nog eens een uitsmijter. De lezer wordt een beetje uitgedaagd en als het goed is, geeft het de lezer stof tot nadenken.
Eigenlijk moet iedere alinea een reden hebben. Gewauwel en onnodige woorden blijven achterwege. Het gaat om rake klappen. Ieder woord is zinvol. Het is knap als de schrijver van de column dit kan. De ene columnist is dan ook de andere niet. De een kan ook veel meer beeldend schrijven dan de ander. Ook dat is een kunst, en een beeldend geschreven tekst leest veelal prettiger. Je kunt je daadwerkelijk in de situatie inleven.
In columns worden clichés vermeden en wordt een bepaald ritme aangehouden. Dat betekent dat het geen eenheidsworst wordt. De lezer mag er nooit bij in slaap vallen. Sterker nog; die moet flink wakker blijven. Zoals gezegd: columns schrijven is een ambacht, een vak.
In kranten tref je nog dagelijks columns aan
Tegenwoordig is de column nog altijd in zwang, met name in de geschreven pers zoals de krant of het tijdschrift. Godfried Bomans, Jan Blokker en Renate Rubinstein zijn er jaren geleden bekend om geworden. Steeds vaker verschenen er columns van mensen die meer deden dan louter deze teksten schrijven, die niet alleen columnist waren. Cabaretier en schrijver Wim de Bie schreef een column in De Volkskrant, sociologe Emma Brunt in de Haagse Post, dichter en televisiepresentator Boudewijn Büch in Het Parool. Dichter en schrijver Remco Campert in De Volkskrant en ga zo maar door.
Eigenlijk kent iedere krant en magazine zijn eigen columnisten en het kan voor lezers een reden zijn om juist voor die bepaalde krant te kiezen. Ze slaan de krant op zekere dagen in de week open om juist die column te lezen. Welk onderwerp zou de columnist onder de loep nemen en wat heeft hij of zij erover te zeggen? Columnisten hebben impact. Niet zoveel meer als vroeger, maar het is er nog wel.
Paulien Cornelisse schrijft regelmatig een column in De Volkskrant
Tegenwoordig zijn het vooral bekende Nederlanders die een poging wagen. Cabaretier Youp van ’t Hek schrijft regelmatig zijn column in de NRC. Paulien Cornelisse in De Volkskrant. Oud-minister Ronald Plasterk begon vorig jaar een column in De Telegraaf. Jan Mulder schreef lange tijd voor meerdere kranten zelfs een column.
Eigenlijk zijn de columnisten de influencers avant la lettre. Columns hadden voor het online tijdperk veel meer impact dan ze nu hebben. Mensen spraken erover en lazen de columns gretig. Nu zijn er zoveel van dat de impact ervan sterk verdund is. Online tref je ook een soort columns die blogs worden genoemd. Vlogs neigen soms de in bewegend beeld vastgelegde blogs te zijn. Kortom; we komen om in de meningen van bekende en onbekende Nederlanders die hun ‘zegje’ willen doen en die je meenemen in hun wereld.
De ene column is de andere niet
Echter, een goede column is meer dan een ‘zegje’. Een column moet raken, scherp zijn, iets in beweging zetten en mensen bij de les houden. Of je het er nu mee eens bent of niet. Dat laatste doet er eigenlijk minder toe. Wat er wel toe doet is de schrijfstijl. Ook dat is een belangrijk aspect van een goede column. Ritme, woorden en inhoud. Ga er maar aan staan. Daarom is de ene column de andere niet.