Het gaat in de media al heel lang over de stikstofcrisis. Iedereen vindt er wat van en de boerenprotesten zijn niet meer te tellen. Maar wat is stikstof nou precies en wanneer is het schadelijk? We leggen het hier graag uit.
Stikstof is een scheikundig element en het wordt aangeduid met N. N2 (distikstofoxide) is een verbinding van twee stikstofatomen en het is een kleur- en reukloos gas. Een kleine 80% van de lucht om ons heen bestaat uit dit stikstofgas N2. Van zichzelf is stikstof niet schadelijk voor de mens en natuur. Wel schadelijk zijn bepaalde verbindingen van stikstof met andere elementen. Zoals NOx of stikstofoxiden (verbindingen van stikstof en zuurstof) en NH3 of ammoniak (een verbinding van stikstof en waterstof). Over die verbindingen gaat het als er over een stikstofcrisis wordt gesproken.
Stikstofoxiden
Stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2) worden samen stikstofoxiden genoemd (NOx). Stikstofoxiden komen onder andere in de lucht terecht door uitlaatgassen en de uitstoot van industrie. Verkeer (wegverkeer en scheepvaart) is de belangrijkste bron, vandaar dat de maximumsnelheid naar beneden is gegaan. Industrie staat op de tweede plaats. Als er een hoge concentratie stikstofoxiden in de lucht zit, dan is dat schadelijk voor onze gezondheid. Het kan irritatie of ontsteking van de luchtwegen, keel en neus veroorzaken. Mensen met longklachten of astma zullen er zeker last van hebben. Ook in je huis kan de concentratie NO2 hoog zijn door koken of verwarmen met gas, een houtkachel of roken.
Ammoniak
Ammoniak, een verbinding van waterstof en stikstof, is een sterk ruikend gas dat in hoge concentraties schadelijk is, met name voor de natuur. De meeste ammoniak (60%) is afkomstig van de veeteelt. Als dieren eiwitten hebben gegeten en hun mest en urine mengen zich, dan ontstaat er ammoniak. Dat komt vervolgens in de lucht terecht. Ook in kunstmest zit ammoniak. De afgelopen jaren is er al veel gedaan om de ammoniak in de landbouw terug te dringen. De uitstoot van ammoniak naar de lucht noem je emissie. Vervolgens komt de ammoniak vanuit de lucht weer op het land terecht. Dat heet depositie. Er is ook een deel van de stikstof dat in het grondwater kan komen: de zogenaamde nitraatuitspoeling.
Andere bronnen van ammoniak zijn industrie, bouw en verkeer. Het zit bijvoorbeeld in schoonmaakmiddelen en in koelmiddel voor koelinstallaties.
Schade voor de natuur
Het beperken van de uitstoot van ammoniak staat hoog op de agenda van de regering. Volgens het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) hebben we in Nederland meer dan twaalf miljoen varkens en bijna vier miljoen koeien en dat betekent dus veel mest. Wat is nu de schade die ammoniak toebrengt aan de natuur? Ammoniak in de grond zorgt ervoor dat die grond rijk wordt aan voedingsstoffen. Het gevolg daarvan is dat bijvoorbeeld grassen en brandnetels die op rijke grond groeien planten zoals een orchidee verdringen. Het zijn vaak de zeldzamere planten die het goed doen op voedselarme grond. Doordat bepaalde planten verdwijnen, verdwijnen ook dieren die daarvan leven. Met als gevolg dat de gehele biodiversiteit (alle soorten planten en dieren die we op aarde hebben) achteruit gaat.