Je hoeft maar de reacties onder een post op een social media platform of nieuwsitem te lezen, waarin gesproken wordt over de klimaatcrisis, de vluchtelingencrisis of een ander heet hangijzer en de polarisatie vliegt je om de oren. Maar wat betekent polarisatie? Hoe wordt polarisatie veroorzaakt en wat voor invloed heeft het op de maatschappij? Is polarisatie gevaarlijk en negatief of zitten er ook positieve kanten aan? In dit artikel zoeken we het uit; wat is polarisatie precies?
Polarisatie betekenis
Polarisatie wordt ook wel polarisering of wij-zij denken genoemd. Polarisatie houdt in dat mensen en groepen mensen lijnrecht tegenover elkaar staan en steeds meer overtuigd raken van hun eigen gelijk, en daarin ook steeds een steeds extremere positie innemen, waardoor men niet meer open staat voor tegenargumenten.
Polarisering kan op verschillende gebieden plaatsvinden, zoals in de politiek, maar ook op sociaal, religieus of cultureel gebied. Wanneer een samenleving sterk gepolariseerd is op één of meerdere gebieden, kunnen er diepe kloven ontstaan tussen verschillende groepen wat problemen in de samenleving, zoals geweld, in de hand kan werken.
Oorzaken van polarisatie
Het ontstaan van polarisatie is niet heel makkelijk te duiden, omdat er verschillende factoren zijn die voor polarisatie en de versterking daarvan kunnen zorgen. Dat we in dit digitale tijdperk leven waarin we een overvloed aan informatie tot onze beschikking hebben is een belangrijke factor in het ontstaan van polarisatie. Mensen worden vooral gevoed in hun al bestaande overtuigingen. Dankzij de online informatie die ze selecteren (of voorgeschoteld krijgen). Maar ook door de groepen en andere mensen waarmee zij zich omringen. Dit wordt ook wel de ‘confirmation bias’ genoemd. Oftewel, iemand heeft een bepaald denkbeeld en wordt daarin door de omgeving telkens bevestigd waardoor die overtuiging nog sterker wordt. Hierdoor kan dat zij-wij denken ontstaan en kan men steeds negatiever gaan staan tegenover mensen die een ander denkbeeld hebben.
Polarisatie en Social media
Social media platforms zoals Instagram, Facebook en Twitter kunnen hierin een grote rol spelen, omdat je op deze platforms vooral content krijgt voorgeschoteld op basis van je interesses, voorkeuren en wat je eerder hebt bekeken, oftewel het algoritme. Hierdoor kun je steeds in je eigen bubbel blijven ronddraaien, je komt in een zogenoemde ‘echokamer’ terecht, waarin je telkens opnieuw dezelfde meningen en standpunten te horen krijgt.
Hoe polarisatie kan escaleren
Polarisatie is een fenomeen dat niet onbeweeglijk is. Gedurende een tijd kan polarisatie veranderen, zich verder ontwikkelen of zelfs escaleren. Mensen vinden het vaak lastig om zich uit te spreken als een grote groep een bepaalde mening heeft en houden zich dan liever stil, waardoor het lijkt dat de groep die deze mening heeft veel groter is dan hij daadwerkelijk is. Dit wordt ‘de spiral of silence’ genoemd. Hierdoor kunnen nog meer mensen zich bij deze groep met de ‘heersende’ opvatting aansluiten, omdat mensen nu eenmaal graag bij de meerderheid horen. Polarisatie kan ook escaleren doordat mensen vaak erg emotioneel reageren als het gaat om hun overtuigingen. Dit kan ervoor zorgen dat ze, zelfs wanneer ze alleen maar iets zien op social media, dat hun overtuiging tegenspreekt, daar met emoties, zoals woede, op reageren.
Gevolgen van polarisatie
Wat de gevolgen zijn van polarisatie op persoonlijk niveau kan verschillen. Maar het kan ervoor zorgen dat mensen steeds minder tolerant zijn naar elkaar en steeds vaster gaan houden aan hun eigen overtuigingen. Dit kan je merken doordat het problemen oplevert tussen vrienden, familie of collega’s. Het zorgt voor geruzie en dat mensen niet meer naar elkaar willen luisteren, wat het samen zoeken van een oplossing of middenweg onmogelijk maakt. In de politiek kan polarisatie ervoor zorgen dat het steeds moeilijker wordt om gezamenlijk tot besluiten te komen omdat partijen steeds meer tegenover elkaar komen te staan en de emoties hoog kunnen oplopen.
Polarisatie voorbeeld
Een goed voorbeeld waarbij polarisatie zorgt voor een kloof, grote verdeeldheid en hoogoplopende emoties is de kwestie ‘zwarte piet’. Hierbij staan twee groepen lijnrecht tegenover elkaar. De groep mensen die vinden dat het een traditie is die moet blijven, en de groep die vindt dat het kwetsend en discriminerend is en moet gaan. Inmiddels is er bijna geen discussie meer mogelijk tussen deze twee ‘polen’, en wordt er zelfs geweld gepleegd wanneer het tot een botsing komt.
Hoe kun je polarisatie doorbreken?
Het kan haast onmogelijk lijken om polarisatie te doorbreken. Maar er zijn zeker wel manieren om het te doorbreken en te voorkomen. Het belangrijkste is dat je ervoor zorgt dat je verschillende informatiebronnen tot je beschikking hebt om een breder beeld te schetsen van een situatie. Ook is het zaak om open te blijven staan voor die verschillende perspectieven. Dit is ook een van de redenen dat aandacht wordt besteed in het onderwijs aan mediawijsheid en zelf kritisch nadenken. Polarisatie kan ook doorbroken worden door op de juiste manier met elkaar te communiceren. Dat betekent dat je naar elkaar kunt luisteren, zonder daar meteen een oordeel aan te hangen. Dat je kunt horen wat iemand zegt en daar begrip voor kunt opbrengen, dat je samen probeert te zoeken naar wat je met elkaar gemeen hebt in plaats van te focussen op dat wat je van elkaar onderscheidt. Probeer niet zwart wit te denken, maar hou er rekening mee dat overtuigingen heel complex kunnen zijn en dat hier ook grijze gebieden in zijn. Polarisatie kan een verwoestende werking hebben op relaties met vrienden, maar ook op een complete gemeenschap of een politieke beweging. Het doorbreken van de polarisatiecyclus is dus van groot belang voor een vreedzame samenleving.
.