Plagiaat is volgens Van Dale ‘het zich toe-eigenen van het geestelijk werk van anderen en het als eigen werk openbaar maken’. Het is dus het letterlijk overnemen van (een deel) van bijvoorbeeld een tekst, foto, idee, script, muziek, illustratie zonder de bron te vermelden. Je schendt daarmee iemand intellectuele eigendom. Plagiaat is dan ook strafbaar.
Het auteursrecht zorgt ervoor dat plagiaat, bedoeld of onbedoeld, niet mag:
“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.” (Artikel 1 Auteurswet)
Voorbeelden plagiaat
Plagiaat komt op veel terreinen voor. Voorbeelden zijn:
- Een student neemt delen van een scriptie van iemand anders over en doet alsof hij het zelf geschreven heeft
- Een muzikant gebruikt een melodie uit een muziekstuk van iemand anders
- Een uitvinder presenteert het idee van iemand anders als zijn eigen uitvinding
- Iemand gebruikt een foto op een flyer zonder toestemming en zonder de fotograaf te vermelden
- Een krant plaatst een artikel uit een andere krant en doet alsof het zelfgeschreven is
- Een schrijver van een receptenboek gebruikt de recepten van iemand anders
Aan dat laatste voorbeeld maakte Sonja Bakker zich schuldig. Zij plaatste recepten en foto’s van anderen onder haar eigen naam. Auteurs worden soms ook beschuldigd van plagiaat. Zo bracht schrijver Stijn Streuvels het boek De oude Wiking uit in 1931. Later bleek dat een vertaling te zijn van een hoofdstuk uit een boek van iemand anders.
Muziek
In de muziek ligt plagiaat een beetje lastig. Melodieën kunnen ook heel toevallig veel op elkaar lijken. Sommige akkoordschema’s liggen gewoon goed in het gehoor en worden vaak gebruikt. In een aantal gevallen heeft de rechter de betreffende muzikant toch veroordeeld:
Blurred Lines van Robin Thicke en Pharell Williams lijkt op Got to give it up van Marvin Gaye. Williams en Thicke moesten een schadevergoeding betalen van vier miljoen euro wegens plagiaat.
In België oordeelde de rechter in 2005 dat de eerste vier maten van het nummer Frozen van Madonna te veel lijken op Ma Vie Fout Le Camp van Salvatire Acquaviva. Frozen stond in België dan ook lange tijd niet op de albums van de Queen of pop. Ook werd het nummer niet meer op de radio gedraaid bij onze zuiderburen. Wel speelde Madonna Frozen tijdens een liveconcert in België en dat leverde veel applaus op van haar fans. In 2014 maakte het hof van beroep de eerdere uitspraak ongedaan.
Nog een voorbeeld. Plagiaat kostte Johnny Cash (what’s in a name) veel geld. Zijn hit Folsom Prison Blues lijkt qua tekst veel op Crescent City Blues van Gordon Jenkins. Cash gaf dit toe en moest flink dokken.
Tenslotte lijkt de hit van Radiohead Creep op het nummer The Air That I Breathe van The Hollies. Die laatste band kreeg gelijk en The Hollies zijn nu coauteur van het nummer. Hier kun je de betreffende nummers luisteren. Oordeel zelf!
Overigens verlopen muziekrechten zeventig jaar na het overlijden van de schrijver van de muziek.
Wat kun je doen tegen plagiaat?
Om plagiaat te voorkomen is het verstandig om altijd je naam en datum te vermelden bij publicaties en aangeven dat er niets over mag worden genomen zonder jouw toestemming. Je kunt je werk ook registreren bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Mocht je desondanks te maken krijgen met plagiaat, stuur dan eerst een brief of mail naar de betreffende persoon met het verzoek om jouw werk te verwijderen. Als dat niets oplevert kun je juridische hulp inschakelen, maar een rechtszaak kost veel geld en is tijdrovend.
Om te checken of teksten onder plagiaat vallen, kun je de gratis plagiaatchecker van Scribbr gebruiken: www.scribbr.nl/plagiaat-checker/