De coronacrisis is een duidelijk voorbeeld van een onvoorziene gebeurtenis die de economie in een recessie kan doen belanden. Wat is een recessie eigenlijk en wat merken we daar in het dagelijkse leven van?
Letterlijk betekent recessie: terugval. In Nederland wordt door het Centraal Planbureau de definitie gehanteerd dat er sprake is van een recessie als er twee of meer opeenvolgende kwartalen met economische krimp zijn. Om te spreken van een crisis moet zo’n recessie langer aanhouden.
Als er in de economie sprake is van een recessie betekent het dat de economische groei daalt tot een punt dat lager ligt dan gemiddeld. De gevolgen van een economische recessie worden in veel lagen van de maatschappij gevoeld. Bedrijven ontslaan werknemers en de werkloosheid stijgt. Er is minder geld voor onderwijs, voor de zorg en ga zo maar door.
Huishoudens ervaren dit aan den lijve als er ineens minder geld beschikbaar is ten gevolge van een ontslag of minder of geen werk. Er kan gewoonweg minder geld uitgegeven worden en sparen lukt al helemaal niet meer. De levensstandaard daalt. Overkomt dit veel mensen dan dreigt het financiële verkeer stil te vallen.
Een wereldwijde recessie toen de internetbubbel uiteenspatte
Een recessie die de meeste Nederlanders zich nog wel kennen is die na het ineenstorten van de internetbubbel in 2000 en de aanslag op de Twin Towers in New York op 31 augustus 2001. Het zorgde tussen 2001-2004 voor een flinke wereldwijde recessie.
Een milde ‘bouwwereld’ recessie in 2012
De bouwwereld kreeg in 2012 een klap te verwerken. Er was een daling van negen procent in het vierde kwartaal van 2012. De huishoudelijke consumptie daalde in dat jaar met 1,4 procent ten opzichte van 2011. Het hele jaar 2012 werd er door huishoudens minder geconsumeerd en alle dalingen leidden onder meer tot een grotere werkloosheid. Gemiddeld over 2012 was het aantal banen 63.000 lager dan gemiddeld over heel 2011.
Grootste financiële recessie in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog
Toch valt dit allemaal nog mee in vergelijking met eerdere recessies in de Nederlandse geschiedenis. De grootste financiële crisis deed zich tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog voor, tussen 1929 en 1939.
Recessie jaren tachtig: torenhoge af te lossen hypotheekbedragen
De oliecrisis begin jaren zeventig zorgde voor een recessie. De oorzaak was een olieboycot door Arabische landen tegen de Verenigde Staten en Nederland. Ook andere Europese landen hadden hieronder te lijden. Een tweede oliecrisis in 1979 zorgde opnieuw voor een recessie die zich het meest liet voelen tussen 1981 en 1982. Er deed zich een grote werkloosheid voor. Er ontstonden flinke overheidstekorten en vooral de burger voelde de crisis in zijn portemonnee door een enorme daling van de huizenprijzen. Na de huizenprijzenpiek van 1978 en 1979, daalden de huizenprijzen in de jaren 1979, 1980 en 1982 met dertig procent en de spaarrentes en hypotheekrentes bereikten een historische hoogte van tien tot twaalf procent in 1980 en 1981. Sommige huishoudens kwamen voor een maandelijks torenhoog af te lossen hypotheekbedrag te staan.
Bankencrisis in 2008 leidt tot wereldwijde recessie
Halverwege het jaar 2008 zette zich een kredietcrisis in die het gevolg was van het feit dat banken te veel risico’s namen bij de hypotheekverstrekking. In 2000 zette zich die crisis zich al in de Verenigde Staten in. Banken verschaften leningen tegen enorm lage rentes. Bedrijven en particulieren sloegen gretig toe, maar toen huiseigenaren die gebruik hadden gemaakt van een variabele rente vanaf 2007 hun hypotheek niet meer konden betalen omdat die rente was gestegen, raakten de banken in zwaar weer. De financiële wereld kwam stil te liggen en dat bleef niet beperkt tot de VS alleen, maar breidde zich wereldwijd uit.
Veel mensen moesten hun huis noodgedwongen verkopen, maar door de enorme hoeveelheid huizen die op de markt kwamen daalden de prijzen en kwamen huiseigenaren met een restschuld te zitten. Hypotheken kon niet worden afgelost en banken leden verlies. Ze beschikten over veel minder financiële middelen en transacties bleven uit. De cirkel was rond en de recessie en crisis een feit. Overheden moesten ingrijpen om de stilte op de financiële markt te doorbreken. Banken kregen extra geld om het betalingsverkeer weer op gang te brengen.
Coronacrisis zorgt voor historisch diepe recessie
In 2020 krijgt Nederland, net als vele andere landen, te maken met een economische klap ten gevolge van de coronacrisis. De NOS meldt halverwege dat jaar dat de Nederlandse economie in een historisch diepe recessie belandt. “Dit jaar krimpt de economie met bijna 6 procent, schrijven economen van de Rabobank in hun kwartaalbericht. Daarmee maakt Nederland de diepste economische dip in honderd jaar door.” Vooral de horeca krijgt een enorme klap en ook andere sectoren moeten een zware periode door zien te komen. “De bouw kende dit jaar nog een heel sterke start, maar krijgt met vertraging nu ook last van de coronacrisis en de al langer bestaande stikstofproblematiek,” meent Ester Barendregt, hoofd RaboResearch Nederland. Voor de bouw verwacht Rabobank ook in 2021 nog krimp.
Economen verwachten een vermindering van het exportverkeer, een oplopende werkloosheid en een verminderde consumententuitgave. Een recessie dus. Een schrale troost is dat de economie in Nederland er aan het begin van de coronacrisis goed voorstond, waardoor het minder hard getroffen lijkt dan de economie in de landen rondom ons. Dat is mede te danken aan een hoge vorm van digitalisering in ons land, waardoor we op veel vlakken en in veel branches ‘gewoon’ door konden of het fysieke verkeer zonder al te veel moeite konden omzetten naar digitaal.
Spannend wat de huizenmarkt gaat doen in de recessie ten gevolge van corona
Ook in dit geval wordt nog gevreesd voor de huizenmarkt, die vooralsnog goed blijft lopen. Barendregt meent echter dat vooral starters die recent een huis hebben gekocht en dit volledig hebben gefinancierd met een hypotheek, het risico lopen om bij dalende huizenprijzen onder water te komen staan. “Dit zorgt dan voor een afname in consumptie, waardoor de dynamiek op de huizenmarkt de economische neergang kan versterken.”
Dat een recessie tot een crisis kan leiden, is inmiddels wel duidelijk, en veel mensen spreken momenteel van zo’n crisis. Dat zijn vooral mensen die de kredietcrisis van 2008 nog vers in het geheugen hebben. Volgens economen staan we er nu echter als samenleving beter voor dan toen en hebben mensen hun financiën veel beter op orde. Vorig jaar bleek een kwart van de Nederlandse huishoudens meer dan 39.000 euro op de bank te hebben staan. Vijftig procent heeft een vermogen van tussen de 3000 en 39.000 euro. Het resterende kwart van de gezinnen en huishoudens zat toen op 3000 euro of minder.
Advies bij recessie: houd wat geld achter de hand
Het advies van experts luidt dan ook: houd wat achter de hand. Het Nibud adviseert bijvoorbeeld om een buffer aan te houden om grote noodzakelijke uitgaven te kunnen doen zonder dat je daarvoor geld hoeft te lenen of je leefstijl moet aanpassen. Hoeveel verstandig is, kun je hier uitrekenen. Iedere maand een klein bedrag opzijzetten voor mindere tijden, blijkt verstandig. Of het nu werkelijk om een recessie gaat of niet.