Een psychose is een psychische toestand waarin iemand het contact met de wereld om zich heen (deels) kwijtraakt en geen onderscheid meer kan maken tussen waan en werkelijkheid. Hij of zij hoort stemmen, ziet, ruikt of proeft dingen die er niet zijn; over het algemeen is het een ervaring die normaal functioneren onmogelijk maakt. Een psychose kan een paar dagen duren, maar ook een paar maanden.
Een psychose is ernstig en heeft veel impact. De aandoening kan het gevolg zijn van een lichamelijke ziekte, hevige stress, ernstig slaapgebrek, het gebruik van geneesmiddelen of afkicken van bijvoorbeeld drugs. Soms is een psychose een onderdeel van een psychiatrische aandoening. Daarbij kun je denken aan een depressie of een bipolaire stoornis. Niet iedereen is even gevoelig voor het krijgen van een psychose. Dat heeft te maken met een combinatie van erfelijkheid en eventuele heftige gebeurtenissen die iemand heeft meegemaakt, zoals kindermishandeling.
Symptomen van een psychose
Iemand met een psychose kan onderstaande symptomen in meer of mindere mate hebben:
- Wanen – hardnekkige denkbeelden over jezelf of je omgeving die afwijken van de werkelijkheid, zoals achtervolgingswanen (denken dat je continu gevolgd wordt) of grootheidswanen (bv. denken dat je Jezus bent)
- Hallucinaties – dingen waarnemen die er niet zijn, bijvoorbeeld het horen van stemmen
- Verwardheid
- Minder emoties voelen
- Lusteloos, geen motivatie
- Somberheid
- Slecht slapen
- Onbegrijpelijk taalgebruik en associaties
- Katatonie (starre houding)
- Complotdenken
- Vermijden van oogcontact
- Waakzaamheid en achterdocht
Wat te doen bij een psychose
Voor de naasten is het meemaken van een psychose vaak een beangstigende situatie, omdat degene met een psychose vaak wantrouwig is en zich bedreigd voelt. Het is daarom van belang om rustig te blijven en afstand te houden. Ga niet in discussie, wat er ook voor raars gezegd wordt en neem contact op met de huisarts. Die kan doorverwijzen naar een psychiater die vervolgens medicatie voorschrijft of, als dat nodig is, een crisisteam van de GGZ inschakelt.
Behandeling psychose
In de meeste gevallen zal een psychiater een kalmerend middel zoals diazepam of antipsychotica (risperidon, quetiapine) voorschijven. Is er sprake van een crisissituatie, dan kan een crisisteam aan huis komen of er kan een opname en verdere behandeling volgen.
Adviezen bij een psychose
- Na een psychose is het belangrijk om:
- Rust te nemen en voldoende te slapen
- Geen verdovende middelen te gebruiken
- Medicijnen tijdig in te nemen
- Familie of vrienden te vertellen hoe het met je gaat en indien nodig om hulp te vragen
Psychose bij kinderen
Net als volwassenen kunnen ook kinderen een psychose krijgen. Zij vermengen dan de wereld om zich heen met een fantasiewereld. Sommige groepen kinderen hebben een grotere kans op een psychose: kinderen met een autisme spectrum stoornis, met bepaalde genetische syndromen zoals het 22Q11 deletie syndroom, kinderen die al langer stemmen horen en kinderen met een naast familielid met een psychotische stoornis. Voor deze groepen is het van belang om een zo regelmatig mogelijk leven te leiden zonder drugs en met voldoende slaap.
In dit filmpje vertelt Danny over zijn psychose; het geeft een goed beeld van een psychose, maar het is een heftig verhaal.