Een fistel of pijpzweer ontstaat vaak na een ontsteking in een lichaamsholte of klier. Het is een abnormale kanaalvormige verbinding. Fistels kunnen overal in het lichaam voorkomen en voeren vocht, pus en soms ontlasting naar buiten af. Wanneer de ontsteking zich uitgebreid heeft tot de huid, kan die spontaan openbreken of worden doorgebroken. Als de ontsteking weg is, groeit de fistel meestal dicht. Toch kan er soms een fistel achterblijven, waar nog vuil of vocht uit komt.
Het hebben van een fistel is een vervelend en ook wat onsmakelijk idee. Maar op zich is het een goede manier van het lichaam om ophoping van pus te voorkomen. Het is zaak om vervolgens de oorzaak te vinden, omdat een ontsteking is schadelijk voor je gezondheid.
Wat is een fistel in de mond
In de mond kan ook een fistel ontstaan, in de meeste gevallen als gevolg van een wortelontsteking. Andere oorzaken van de ontsteking kunnen zijn: een tandvleesontsteking, tandabces of een melktand waaronder de volwassen tand al doorkomt. Het lichaam zoekt een manier om de pus af te voeren en doet dat via een fistel. Van de vorming van de fistel in de mond voel je vaak niets, het kan ook jaren duren. Als dit buisje naar buiten uiteindelijk de mond bereikt, dan zie je een bult op het (soms bloedende) tandvlees. Dat kan pijn doen door de druk en zelfs oorpijn en koorts geven, maar dat hoeft niet per se. Gaat de fistel open, dan is de druk en de eventuele pijn weg. De pus kan er dan uit. Prettig is dat niet in je mond; het veroorzaakt een slechte adem. Mondspoelingen kunnen een oplossing bieden, maar het is verstandig om zo snel mogelijk naar de tandarts te gaan als je een fistel op het tandvlees hebt. Anders kan de ontsteking botweefsel aantasten en zelfs oplossen. De tandarts zal de ontsteking aanpakken door een wortelkanaalbehandeling uitvoeren of bijvoorbeeld een tand of kies te trekken.
Symptomen die kunnen wijzen op een fistel in de mond:
- Bloedend tandvlees
- Afscheiding in de vorm van pus
- Slechte adem
- Bult op het tandvlees
- Oorpijn
- Gevoelig zijn voor heet en koud eten
- Koorts
Het is waarschijnlijk overbodig om te zeggen dat een goede mondverzorging ontstekingen in de mond kan voorkomen. Goed poetsen, flossen, tandenstokers gebruiken, naar de mondhygiëniste én regelmatig je gebit laten controleren. De meeste tandartsen maken standaard om het jaar een röntgenfoto van het gebit. Ze kunnen een wortelontsteking dan op tijd zien en daarmee voorkomen dat er zich een fistel vormt.
Wat is een fistel in de buik
Een fistel kan ook in de buik ontstaan, tussen de diverse organen. Een voorbeeld hiervan is een verbinding tussen de darm en de blaas. Dit kan bij zowel mannen als vrouwen voorkomen. De patiënt plast dan lucht en/of heeft dunne ontlasting omdat die zich mengt met urine uit de blaas. Een enterocutane fistel loopt tussen de maag en de huid. Daardoor lekt de inhoud van de maag naar de huid. Symptomen zijn buikpijn, koorts en een snelle hartslag. Zo’n fistel geneest soms spontaan, maar een operatie kan ook nodig zijn.
Wat is een fistel in de darm
Ook vanuit de darmen kan een met slijmvlies bedekt tunneltje ontstaan om etter of ontlasting af te voeren. De fistel zoekt vanuit de darm een weg naar een ander orgaan of naar de huid en kan bijvoorbeeld de dikke en de dunne darm verbinden. Een andere mogelijkheid is een fistel tussen de dunne darm en de vagina. Fistels in de darmen kunnen een gevolg zijn van de ziekte van Crohn en leiden tot pijn en vocht- en pusverlies. Het is duidelijk dat dat erg veel ongemak en wellicht ook schaamte oplevert. De behandeling van een fistel in de darm kan bestaan uit drainage. De fistel wordt dan geopend en de pus afgevoerd. Soms is een operatie noodzakelijk, bijvoorbeeld bij een inwendige fistel.
Wat is een fistel aan de anus
Soms ontstaat fistels rondom de anus, in de anale klier. Die kunnen het gevolg zijn van een ontsteking van de darmwand of een anaalkliertje. De fistel loopt vrijwel altijd door het onderste deel van de sluitspier. De tunnel kan recht zijn, maar ook vertakkingen hebben.
De fistel kan via de huid doorbreken, maar ook vocht en pus blijven afscheiden. Een peri-anale fistel (of fistel naast de anus) komt het meeste voor. Deze loopt van de endeldarm naar de huid rondom de anus. Deze aandoening heeft niets met gebrekkige hygiëne te maken. Het is niet duidelijk waarom de een er wel mee te maken krijgt en de ander niet.
Een behandelmethode bij een fistel rondom de anus is het plaatsen van een seton, (een elastiekje, slangetje of draadje) in de fistelgang. Hierdoor kan de fistel niet dichtgroeien en goed draineren, zodat de ontsteking afneemt.