Je zult de term exitpoll vast wel eens gehoord hebben op verkiezingsdagen. Een exitpoll is namelijk een peiling van het stemgedrag van kiezers. Die wordt bij de uitgang van het stembureau gevraagd waar ze op gestemd hebben. Zo kun je voordat alle stemmen geteld zijn en de echte uitslag er is, al een indruk krijgen van die uitslag.

Een exitpoll is dus iets anders dan een opiniepeiling. Dan wordt namelijk gevraagd wat iemand van plan is te gaan stemmen. Exitpolls zijn over het algemeen behoorlijk nauwkeurig en worden ook wel schaduwverkiezingen genoemd. In ons land ondervraagt onderzoeksbureau Ipsos kiezers bij een deel van de stembureaus als ze naar buiten komen. Ongeveer vijfentachtig procent van de mensen werkt mee. Dat moet natuurlijk een goede afspiegeling van de Nederlandse kiezer zijn. Daar zorgt het onderzoeksbureau dan ook voor, anders krijg je geen betrouwbare uitslag. Bij de vorige verkiezingen lag de exitpoll van Ipsos erg dicht bij de werkelijke uitslag. Een exitpoll geeft een goed beeld, maar zit er per partij soms wel één of twee zetels naast. Die foutmarge is logisch, want niet iedereen zal een eerlijk antwoord geven en de ondervraagden vormen maar een klein deel van de kiezers.

De Speld maakte in 2021 een parodie op de exitpoll. Bekijk hier het filmpje.

Waar komt de exitpoll vandaan

Wie de exitpoll heeft uitgevonden is niet helemaal duidelijk. De Nederlandse programmamaker Marcel van Dam liet kiezers in 1967 bij de Tweede Kamerverkiezingen een formulier invullen met vragen over hun stemgedrag. Dat ziet hij zelf als de eerste exitpoll. Datzelfde jaar werd in Amerika iets soortgelijks gedaan bij de gouverneursverkiezingen, maar er zijn ook geluiden dat de eerste stembuspeiling al in de jaren veertig plaatsvond in Denver.

Functies exitpoll

Een exitpoll is een mooi instrument om het stemgedrag van kiezers in kaart te brengen en daarbij hun profiel mee te nemen. Stemmen is anoniem, maar bij een exitpoll kun je mensen ook vragen naar hun achtergrond, je weet of ze man of vrouw zijn, kunt de leeftijd vragen en of ze overgestapt zijn op een andere partij.

Een andere functie van een exitpoll is dat je de verkiezingsuitslag als het ware kunt controleren. Stel dat die uitslag heel erg afwijkt van de exitpoll, dan zou er fraude in het spel kunnen zijn.

Om te voorkomen dat een exitpoll invloed heeft op de verkiezingsuitslag is het in sommige landen verboden om een exitpoll bekend te maken voor de sluiting van de stembureaus. In ons land wordt de exitpoll altijd bekend gemaakt om 21.00 uur, als de stembureaus sluiten. Dat is een voorlopige exitpoll. Een half uur later volgt de definitieve poll.

Wat is een poll

Een exitpoll wordt dus gebruikt bij verkiezingen. Maar een poll, of enquête kan ook breder ingezet worden. Zo zie je bijvoorbeeld op social media regelmatig een poll voorbij komen. Bedrijven of organisaties kunnen daarmee achter de wensen en mening van hun klanten/volgers komen. Soms wordt een poll alleen gehouden om de naamsbekendheid van een bedrijf te vergroten. Particulieren plaatsen ook vaak polls, bijvoorbeeld met de vraag welk land wereldkampioen voetbal wordt en of je voor of tegen een vuurwerkverbod bent. Studenten gebruiken een poll wel voor schoolopdrachten om een indruk te krijgen van de mening van mensen over een bepaald onderwerp.