Borderline persoonlijkheidsstoornis, vaak kortweg ‘borderline’ genoemd, is een psychische stoornis die invloed heeft op hoe iemand zichzelf ziet, hoe iemand denkt, voelt en hoe iemand omgaat met anderen. Mensen met borderline hebben vaak moeite met het reguleren van hun emoties, en ervaren hun gevoelens vaak heel intens. Ook vliegen hun emoties alle kanten op. Zo kan iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis het ene moment heel erg blij zijn om het volgende ontzettend boos of verdrietig te zijn. In dit artikel leggen we uit wat borderline nou precies is, hoe je het kunt herkennen, waar het door wordt veroorzaakt en welke behandelingen er mogelijk zijn.
Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Borderline valt onder de persoonlijkheidsstoornissen. Hoewel er kenmerken zijn waaraan je de stoornis kunt herkennen, kan het zich bij mensen op verschillende manieren uiten. Er bestaat niet zoiets als een borderline test, waarmee jij jezelf kunt testen om te zien of je het hebt. Mocht je vastlopen omdat je last hebt van stemmingswisselingen en emotieregulatie en het vermoeden hebben dat je mogelijk een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt, dan is het altijd verstandig om hier met een professional naar te kijken. Borderline komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en komt bij 1 tot 2 procent van de bevolking voor.
Borderline betekenis
Wanneer we borderline letterlijk vertalen dan is de betekenis; grens, grenslijn of grensgeval. Vroeger ging men ervan uit dat deze stoornis ergens tussen neurose en psychose in zat. Omdat men tegenwoordig deze stoornis niet meer als een ‘grensgeval’ ziet, maar als een op zichzelf staande psychische stoornis met zijn eigen kenmerken en behandeling, wil men de term borderline vervangen door het duidelijke ‘ERS- emotieregulatiestoornis.
Borderline kenmerken
Zoals het woord emotieregulatiestoornis al aangeeft, hebben mensen met deze persoonlijkheidsstoornis vooral moeite met het reguleren van hun emoties. Dat komt omdat ze emoties op een dieper niveau ervaren dan anderen. Dit heeft uiteraard gevolgen voor het functioneren van personen met borderline. Je kunt je voorstellen dat het hebben en onderhouden van relaties een uitdaging is als je je emoties niet altijd goed in de hand hebt. Iemand met borderline heeft stemmingswisselingen, waarbij verschillende emoties elkaar afwisselen. Nou heeft ieder mens natuurlijk verschillende gevoelens, maar bij iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis kunnen deze emoties elkaar in snel tempo afwisselen of meerdere keren op een dag, zonder dat daar direct een aanwijsbare reden voor is.
Daarbij vinden mensen met borderline het erg lastig om nuances aan te brengen en zijn ze vaak erg kort door de bocht of zwart-wit. Dankzij hun impulsieve gedrag en onvoorspelbare moodswings, zijn relaties vaak problematisch en lopen meestal op de klippen. Dankzij het intens voelen van emoties en deze ervaringen kunnen mensen met borderline last hebben van verlatingsangst. Zoals het voor de omgeving vaak lastig is om grip te krijgen op iemand met borderline en te begrijpen wat er speelt, is dat ook voor de persoon zelf vaak een vraagteken. Door de moeizame relaties en het ervaren van intense emoties kunnen mensen met borderline ook aan zelfbeschadiging doen, waarbij ze zichzelf pijn doen of zelfs verwonden om hun gevoelens te onderdrukken of overstemmen. De heftige emotionele belevingswereld kan er ook voor zorgen dat mensen met borderline impulsieve dingen doen en beslissingen maken die niet handig zijn. Denk daarbij aan alcohol en drugsmisbruik, rijden onder invloed, gokken of dwangmatige aankopen doen (met schulden als gevolg), onveilige seks of belanden in vechtpartijen.
De oorzaak van borderline
Het is niet eenvoudig om bij een psychische stoornis als borderline persoonlijkheidsstoornis een eenduidige oorzaak aan te wijzen. Oorzaken kunnen ook per persoon heel verschillend zijn en variëren. Je kunt daarbij denken aan zowel genetische factoren als omgevingsinvloeden. Factoren die mogelijk een rol spelen in het ontstaan van borderline zijn:
- Biologische en genetische factoren: Het lijkt erop dat erfelijkheid een rol speelt bij borderline persoonlijkheidsstoornis. Familiare gevoeligheid verhoogt de kans op deze stoornis.
- Neurologische factoren: Er zijn aanwijzingen dat bepaalde neurologische kenmerken, zoals verstoringen in bepaalde hersengebieden die verband houden met emotieregulatie en impulscontrole, van invloed kunnen zijn op het ontstaan van borderline.
- Trauma: Mensen die op jonge leeftijd te maken krijgen met misbruik, verwaarlozing of andere traumatische ervaringen, kunnen een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van borderline. Dergelijke ervaringen kunnen invloed hebben op hoe jij leert omgaan met je emoties en de vorming van je identiteit.
- Omgevingsinvloeden: Waar iemand is opgegroeid en de sociale relaties die ze hebben gehad, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van borderline. Een onstabiele of onveilige omgeving kan de symptomen verergeren of triggeren.
- Biologische factoren: Hoewel hier nog onderzoek naar wordt gedaan lijkt het erop dat er bij mensen met borderline mogelijk sprake is van biologische verstoringen in de hormoonhuishouding en de neurotransmitters, die van invloed kunnen zijn op stemmingen, impulsiviteit en emotieregulatie.
Uiteraard geldt lang niet voor iedereen die aan deze of enige van deze factoren voldoet dat zij ook daadwerkelijk een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen. Er is enkel geconstateerd dat het risico op het ontwikkelen van borderline in deze situaties groter zou zijn.
Borderline behandeling
Wat een passende behandeling is voor borderline persoonlijkheidsstoornis hangt helemaal af van specifieke problematiek van de betreffende persoon. Doorgaans is behandeling gericht op het beter leren reguleren van emoties, het onderhouden en houden van relaties, hulp bij sociale omgang, inzicht in het eigen gedrag, en het leren omgaan met kenmerken van de stoornis. Deze behandelingen zijn bedoeld om het leven van iemand met borderline (en zijn omgeving) wat makkelijker te maken en ermee te kunnen leven. Er zijn verschillende behandelingen die bij borderline ingezet kunnen worden, zoals acceptance and commitment therapy, transferenced focused psychotherapy, schematherapie of dialectische gedragstherapie. Ook wordt er soms medicatie ingezet om bepaalde symptomen te beheersen, zoals de hevige emotionele belevingswereld.