De endocrinologie is een medische wetenschap die zich bezighoudt met hormonen en de aandoeningen die door een teveel of een tekort aan hormonen veroorzaakt worden. Ook worden er binnen de endocrinologie veel spijsverteringsaandoening behandeld, omdat deze vrijwel altijd hormoongerelateerd zijn. Wat is de endocrinologie precies, welke artsen houden zich ermee bezig, welke aandoeningen zijn er en hoe wordt er vastgesteld of je een endocriene ziekte onder de leden hebt, of niet?
Wat is endocrinologie?
De endocrinologie is een onderdeel binnen de medische wetenschap die zich bezighoudt met de hormonen in ons lichaam, alsmede de organen die deze hormonen produceren. Wanneer de hormoonproducerende organen normaal werken, en de hoeveelheid hormonen die door het lichaam zwerven juist zijn, hoort het lichaam gezond te zijn. Maar wanneer er van één of meerdere hormonen teveel of te weinig wordt aangemaakt, wordt ons lichaam ziek. Afhankelijk van hoeveel er teveel of te weinig is, en bij welk hormoon het probleem ligt, kunnen aandoeningen zeer divers zijn en de symptomen die hiermee gepaard gaan erg uit elkaar liggen.
Naast het feit dat endocrinologie zich bezighoudt met hormonen en hormoonstoornissen, houdt de endocrinologie zich ook bezig met spijsverteringsstoornissen. Dit omdat hormonen en de spijsvertering zeer veel met elkaar te maken hebben. De meeste spijsverteringsstoornissen worden namelijk in meer of mindere mate veroorzaakt door een tekort of een teveel aan één of meerdere hormonen.
Welke arts houdt zich bezig met de endocrinologie?
De endocrinologie valt onder het specialisme interne geneeskunde, ook wel inwendige geneeskunde genoemd. Een arts interne geneeskunde wordt ook wel internist genoemd. Een internist die zich daarnaast ook gespecialiseerd heeft in de endocrinologie, wordt met een duur woord ook wel internist-endocrinoloog genoemd.
Maar wat zijn hormonen nu precies?
Maar om precies te weten waar de endocrinologie zich mee bezighoudt en wat hormonen in het lichaam doen, is het natuurlijk belangrijk te weten wat een hormoon is. Een hormoon is een erg belangrijk stofje in het lichaam dat veel processen in het lichaam in gang kan zetten. Zo zorgt bijvoorbeeld insuline ervoor dat de bloedglucose wordt gereguleerd. Bij een gebrek of totale afwezigheid van insuline heeft iemand last van suikerziekte (diabetes), enzovoort.
Hormonen zijn stofjes in ons lichaam die door hormoonklieren en bepaalde organen worden aangemaakt. De hormonen zorgen er op hun beurt voor dat organen elders in het lichaam harder of juist minder hard gaan werken. Wanneer dit niet goed gebeurt, door een teveel of te weinig aan hormonen, is er sprake van een hormoonstoornis. En een hormoonstoornis wordt ook wel aangeduid als een endocriene ziekte.
In welke organen en klieren worden hormonen aangemaakt?
Op verschillende plekken in ons lichaam worden hormonen aangemaakt. Dit wordt gedaan in organen, zoals de lever, botten, nieren en de darmen, maar er zijn ook speciale klieren (ook wel endocriene klieren genoemd), die hormonen aanmaken. Hierbij kan je denken aan klieren als de alvleesklier, schildklier en de bijnier, maar bijvoorbeeld ook de hypofyse en de bijschildklieren. Geslachtsklieren spelen ook een belangrijke rol in het aanmaken van hormonen.
Welke aandoeningen en ziektes vallen onder de endocrinologie (endocriene ziektes en aandoeningen)?
Er bestaan honderden aandoeningen en ziektes die worden veroorzaakt door een hormoonstoornis. Een deel van deze aandoeningen en ziektes is aangeboren (erfelijk), en anderen kunnen weer op latere leeftijd ontstaan. De meest voorkomende endocriene aandoeningen in Nederland zijn:
- Suikerziekte (diabetes) type 1 en 2
- Ziekte van Paget
- Osteogenesis imperfecta
- Osteoporose (botontkalking)
- Osteomalacie (Engelse ziekte)
- Aandoeningen aan de testikels
- Verstoringen binnen de geslachtshormonen
- Teelbalkanker
- Fibreuze dysplasie
- Ziekte van Cushing
- Schildklierkanker
- Schildkliernodi
- Alvleesklierkanker
- Kankersoorten van de endocriene klieren
- Metabole botziekten
- Aangeboren stofwisselingsziekten
- Neuro-endocriene tumoren
- Te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie)
- Te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
- Schildkliertumoren
- Struma
- Acromegalie
- Adrenogenitaal syndroom (AGS)
- Bijnierschorscarcinoom
- Primaire bijnierschorsinsufficiëntie
- Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie
- Bijnierschorsinsufficiëntie
- Steroïd geïnduceerd bijnierschorsinsufficiëntie
- Erfelijk paraganglioom
- Feochromocytoom
- Hyperaldosteronisme
- Hyperparathyreoïdie
- Hypofyse uitval
- Hypoparathyreoïdie
- Een te grote lichaamslengte
- Een te kleine lichaamslengte
- Vetstofwisselingsproblemen
- Voedingsproblemen
- Syndroom van Klinefelter
- MEN1 syndroom
- MEN2 syndroom
- Niet-functionerende hypofyse adenomen (NFA)
- Oogziekte van Graves
- PCOS
- Hypofysetumor
- Syndroom van Prader-Willi
- Prolactinoom
- Pubertas praecox
- Schildklierkanker
- Schildkliernodus
- Zwangerschapsaandoeningen die hormoon gerelateerd zijn (o.a. zwangerschapsdiabetes)
- Syndroom van Turner
- Gonadale afwijkingen (aan de geslachtsorganen)
- Erfelijk tumorsyndroom
Hoe wordt een endocriene ziekte vastgesteld?
Wanneer het vermoeden bestaat dat jij een endocriene aandoening hebt, dus een ziekte of aandoening die hormoon gerelateerd is, is er onderzoek nodig om dit vast te stellen of uit te sluiten. Zo wordt er in eerste instantie vaak een bloedtest en urineonderzoek gedaan, omdat dit de minst belastende onderzoeken zijn die al veel kunnen vertellen over de hormoonhuishouding. Daarnaast moeten er ook vaak foto’s of scans gemaakt worden om een beter beeld te krijgen, eventueel aanvullend met specialistische testen. De meeste onderzoeken en testen kunnen gewoon gebeuren als je het ziekenhuis bezoekt en na het onderzoek weer naar huis gaat. Soms is het echter nodig om je kortdurend op te nemen om de oorzaak van jouw klachten te achterhalen.
Behandeling van endocriene aandoeningen
Endocriene aandoeningen worden op uiteenlopende manieren behandeld, afhankelijk van welke aandoening of ziekte je hebt en de ernst daarvan. Meestal bestaat de behandeling uit medicijnen of een operatie, of een combinatie hiervan. In een enkel geval, zeker in geval van tumoren, kan radiotherapie aanbevolen worden.