Wat is een oligarch

25 okt 2022 | Economie

Door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne kom je het woord oligarch regelmatig tegen in de media. Het gaat dan over rijke Russische oligarchen, die na de val van het communisme een vermogen opbouwden en vaak nauwe banden hebben met het Kremlin. In het algemeen gesproken is een oligarch iemand uit een bevoorrechte klasse die schatrijk is.

 

Oligarchie

Het woord oligarch komt uit het Grieks en het heeft niets met olie te maken. Oligos betekent weinig en archein is heersen. In een oligarchie (regering van weinigen) is de macht in handen van een kleine groep mensen uit de heersende klasse. Een oligarch maakt deel uit van zo’n groepje of is aanhanger van deze bestuursvorm.

Plato beschreef de oligarchie ooit als een slechte variant van de aristocratie (regering van de besten), omdat de rijke machthebbers vooral hun eigen financiële belang voor ogen hebben. De politieke functies gaan over op de volgende generatie en daardoor blijft de macht altijd binnen een kleine groep bevoorrechten: de oligarchen. Voorbeelden van vroegere oligarchieën zijn Marseille, Sparta, Athene en Cathago. In onze tijd is Saoedi-Arabië een oligarchie. De macht wordt daar gedeeld door vele prinsen van het Huis van Saoed.

 

Wat is een Russische oligarch

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de overgang van communisme naar kapitalisme werden veel Russische zakenmensen in de tijd dat Boris Jeltsin president was, zeer rijk. Deze oligarchen gebruikten hun invloed bij politieke besluiten en vergaarden hun rijkdom vaak door corruptie en andere illegale praktijken. Er was een groep van zeven oligarchen met enorm veel macht: Vladimir Gusinsky, Petr Aven, Vladimir Potanin, Alexander Smolensky, Mikhail Khodorkovsky, Mikhail Fridman en Boris Berezovsky. Zij zorgden ervoor dat na Jeltsin Poetin aan de macht kwam, in de hoop dat ze hun politieke invloed konden behouden. Dat lukte niet erg goed, want Poetin bepaalt vooral zelf wat er in Rusland gebeurt.

Het woord oligarch wordt ook in bredere zin gebruikt. Het gaat dan over miljardairs met politieke invloed uit Rusland en andere voormalige Sovjetstaten. De kinderen van deze rijke mensen worden ook wel minigarch genoemd.

 

Bekende Russische oligarch

Roman Abramovitsj is een van de bekendste oligarchen van dit moment. Hij werd miljardair door een meerderheidsbelang in een Russische oliemaatschappij. Abramovitsj is bij ons vooral bekend als de voormalige eigenaar van de Engelse voetbalclub Chelsea. De Rus verkocht de club een paar maanden na de Russische inval in Oekraïne begin 2022. De Britse regering bevroor zijn Britse eigendommen en de Premier League schorste hem als voorzitter van Chelsea.

Sancties tegen oligarchen

Het Westen heeft na de start van de oorlog in Oekraïne diverse sancties opgelegd aan Rusland, in de vorm van het bevriezen van tegoeden en het verbod op het gebruik van bezittingen. Een voorbeeld daarvan is het in beslag nemen van luxeschepen, villa’s en privévliegtuigen van Russische oligarchen.
Het is niet heel gemakkelijk om deze sancties uit te voeren, omdat de oligarchen erg bedreven zijn in het afschermen van hun bezittingen via lege vennootschappen, trusts en andere sluipwegen.

Afgelopen september stapten tientallen Russische oligarchen naar de rechter om hun plaatsing op de Europese sanctielijst ongedaan te laten maken. Europa heeft in totaal voor 13,8 miljard euro aan bezittingen bevroren.