Het woord delier komt uit het Latijn. Delirium betekent letterlijk ‘ontsporing’. Een delier is dan ook een plotselinge, tijdelijke toestand van verwardheid. Vaak heeft een delier een lichamelijke oorzaak. Het kan onder andere ontstaan door medicatie, een infectie, narcose of uitdroging.
Wat is een delier precies
Iemand die een delier heeft is in de war zonder het zelf in de gaten te hebben. Het lijkt een beetje op ijlen door koorts. De verwardheid ontstaat vrij onverwachts en heeft altijd een lichamelijke oorzaak. Deze toestand ontstaat als het de hersenen niet meer lukt om een logisch verhaal te maken van alle prikkels die binnenkomen. Het duurt meestal een paar dagen duren, maar soms ook een aantal weken. Als de lichamelijke oorzaak weg is, verdwijnt het delier ook.
De mogelijke symptomen zijn:
- In de war zijn
- Onrust
- Onduidelijk praten
- Geheugenproblemen
- Afwezig of teruggetrokken zijn
- Niet logisch kunnen nadenken
- Boos of agressief gedrag
- Snelle wisseling van emoties
- Wanen (gedachten die niet waar zijn) hebben
- Geen besef van tijd en plaats
- Hallucinaties hebben
Er zijn twee variaties van een delier. Hyperactief (onrustig) en hypoactief (apatisch). Die laatste wordt ook wel een stil delier genoemd. Deze twee vormen kunnen ook afwisselend voorkomen als iemand een delier heeft. Dat heet een gemengde vorm.
Oorzaken van een delier
Men denkt nogal eens dat een delier te maken heeft met overmatig alcoholgebruik, maar dat is zeker niet zo. Een delier kan ontstaan in heel veel verschillende situaties. Dat kan na een grote operatie zijn, bij ziekte of bij een ontsteking. Andere oorzaken zijn:
- Hersenaandoening
- Ongeluk, bv. hersenschudding
- Pijn
- Stress, angst
- Uitdroging of overvolle blaas
- Bepaalde medicatie, zoals morfine
- Visus of gehoorstoornis
- Stoppen met alcohol, roken of kalmerende middelen
Wat is een delier na een operatie
Het gebeurt regelmatig dat patiënten na een operatie een delier krijgen. Ze proberen dan bijvoorbeeld het infuus of katheter eruit te trekken, willen uit bed terwijl dat niet kan of hebben last van hallucinaties. Mensen met een verhoogd risico op een delier krijgen voor een operatie dan ook altijd uitgebreide voorlichting van het ziekenhuis. Je ziet vaak dat iemand die al een keer een delier heeft gehad, er later nog een krijgt. Ook mensen met een slechte conditie of geheugenproblemen hebben een verhoogde kans op het krijgen van een delier. Het zorgpersoneel houdt patiënten uit de risicogroep na een operatie extra in de gaten. Bijvoorbeeld door regelmatig te vragen wat voor dag het is, te zorgen dat de patiënt genoeg drinkt en dat de pijn onder controle is.
Wat is een delier bij ouderen
Een delier kan bij jonge mensen voorkomen, bijvoorbeeld als ze erg ziek zijn. Maar het komt vooral voor bij ouderen en mensen die problemen hebben met hun geheugen door dementie o.i.d. Het delier kan ontstaan tijdens een ziekte, na een operatie of vlak voor het overlijden. Bij 14 procent van de mensen boven de 85 jaar treedt een delier op.
Sommige symptomen van een delier lijken op dementie, maar het zijn twee totaal verschillende dingen. Een delier ontstaat heel snel en gaat weer over. Dementie is een proces van maanden of jaren en is onomkeerbaar. Mensen met dementie zijn wel gevoeliger voor een delier, dus de twee ziektebeelden komen soms wel samen voor.
Behandelen van een delier
De beste behandeling van een delier is het behandelen van de onderliggende oorzaak. Als die weg is, verdwijnt het delier. Het is erg belangrijk om voor een zo rustig mogelijke omgeving te zorgen als iemand een delier heeft. De vertrouwde aanwezigheid van naasten of foto’s of andere persoonlijke bezittingen kunnen ook helpen. Net als hulp bij oriëntatie in tijd en plaats: steeds weer uitleggen waar iemand is, welke dag het is en hoe laat.
Als iemand met een delier erg in de war is, geeft de behandelend arts vaak haloperidol. Dat is een antipsychoticum en het remt de onrust. De verwarring neemt dan af. Soms geeft een arts een slaappil om de patiënt rustig te krijgen.
Tips voor de omgeving
Iemand die een delier heeft, heeft dat zelf niet in de gaten. Als je naaste plotseling erg in de war is of compleet ander gedrag vertoont dan normaal, bel dan een arts. Een delier is een duidelijke aanwijzing dat er iets ernstigs aan de hand is en het is dan ook verstandig om meteen hulp in te roepen als je een delier vermoedt.
Ervaringsverhaal
Carla (60) beschrijft in dit artikel hoe meerdere van haar naasten een delier doormaakten.