Demografie of bevolkingsleer is de studie naar kenmerken zoals leeftijd, geslacht, opleiding, inkomen en etniciteit. Dat noemen we demografische kenmerken. Het woord demografie komt uit het Grieks en betekent bevolkingsbeschrijving. Degene die de samenstelling van een bevolking onderzoekt is een demograaf.
Zo kunnen demografen bijvoorbeeld de geboorte- en sterftecijfers van een volk bestuderen. Of het aantal huwelijken, de nationaliteit of de verschillende godsdiensten. Het helpt om inzicht te krijgen in de achtergrond van de groep.
Demografie gaat in oorsprong over een bevolking, maar tegenwoordig worden demografische gegevens ook onderzocht bij andere groepen zoals medewerkers van een organisatie of (potentiële) klanten. Als je bijvoorbeeld een Facebookadvertentie aanmaakt, kun je met targeting demografische gegevens invoeren zoals opleiding, inkomen, relatiestatus, werk en leeftijd. De advertentie wordt dan getoond aan gebruikers met die kenmerken. Zo bereik je de doelgroep die je wilt bereiken.
De informatie die demografisch onderzoek oplevert is waardevol en wordt onder andere gebruikt voor het maken van beleid.
Demograaf
Een demograaf heeft meestal opleiding gevolgd in de sociale wetenschappen (demografie, sociologie, statistiek, economie, geografie, public health) met demografie als aandachtsgebied. De meeste demografen hebben minimaal hun master gehaald.
Taken van een demograaf:
- Data-analyse
- Onderzoek doen
- Voorspellingen en prognoses opstellen
- Beleidsadvies
- Onderwijs geven
- Rapporteren en publiceren
Voorbeelden onderzoeksmethodes
Demografen maken gebruik van verschillende onderzoeksmethodes, die ze indien nodig met elkaar combineren om de juiste informatie te krijgen.
- Interviews en enquêtes – het verzamelen van gegevens door middel van vragenlijsten en gesprekken met mensen.
- Census – grootschalige volkstelling. In ons land vond de eerste volkstelling plaats in 1795. Volkstellingen werden in 1991 wettelijk afgeschaft. De laatste telling was in 1971. Sindsdien verzamelt het Centraal Bureau voor de Statistiek de gegevens via enquêtes en centrale computerbestanden.
- Vitaliteitsstatistieken – het analyseren van geboorte-, sterfte- en huwelijksregistraties.
- Bevolkingsregister – in dit register worden de gegevens met betrekking tot geboortes, verhuizingen e.d. bijgehouden van inwoners van Nederland
- Demografische modellering – gebruik van wiskundige modellen.
- Migratieonderzoek – bestuderen van migratie en factoren die migratie beïnvloeden.
Bevolkingspiramide
De bevolkingspiramide is een grafiek waaraan je de leeftijdsopbouw van een bevolking kunt aflezen. Die is gebaseerd op demografisch onderzoek. Piramide is eigenlijk niet het juiste woord, want de grafiek kan ook een andere vorm hebben. Als een bevolking bestaat uit veel jonge mensen en weinig ouderen, dan krijg je een piramidevorm. Dit wijst op een hoog geboortecijfer en op een korte levensverwachting. Zo’n grafiek zie je vaak in minder ontwikkelde landen. In West-Europese landen ziet de grafiek er meer uit als een ui. Dat wijst op een relatief laag geboortecijfer en veel ouderen.
Bevolkingspiramides zijn belangrijk voor het maken van plannen en beleid.
Staatscommissie Demografische ontwikkelingen
In ons land doet het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) onderzoek naar bevolkingsvraagstukken. Daarnaast hebben we een Staatscommissie Demografische ontwikkelingen 2050. Deze commissie is in 2022 door het (demissionaire) kabinet aangesteld om te onderzoeken wat de gevolgen zijn van de veranderingen binnen onze bevolking. De commissie heeft vooral gekeken naar de vergrijzing en migratie in de komende dertig jaar en zich gericht op de gevolgen daarvan voor bijvoorbeeld stedelijke ontwikkeling, arbeidsmarkt en zorg. Begin 2024 is er een advies uitgebracht.